Khôi phục không gian, môi trường mới nhất diễn xướng để bảo tồn dân ca xứ Nghệ.

Vì thế, ví đò đưa sông Lam đã ra đời

Tôi mong muốn hình thức này cần nhân rộng hơn nữa”, Nghệ nhân dân gian Nguyễn Mạnh Cường - Chủ nhiệm Câu lạc bộ dân ca xã Bồi Sơn đề nghị. Cho nên mà nhịp độ câu ví trên dòng Lam chậm, mênh mang, sâu ngát, thấm vào từng bãi mía nương dâu.

Bên cạnh đó là việc bảo tàng dân ca ví, giặm trong các làng, khôi phục lại sinh thái văn hóa cho nó. Cảnh sinh hoạt dân ca Ví, Giặm trên môi trường sông nước bao la vừa gần gụi, thân thuộc lại vừa giản dị, đậm chất thôn quê, yên bình, êm ả.

“Giữa nhịp sống tất tả, nay được trở về với thôn quê yên bình, dân dã, vừa được nghe hát, vừa được thưởng thức chính sản vật của quê hương thì có gì sánh bằng. Đó là ví đò đưa sông Lam, hò trên sông, hò đắp đê, ví phường cấy, ví phường vải, ví đồng ruộng… do vậy, đến với hò, ví, giặm xứ Nghệ, người nghe không chỉ cảm nhận cái hay của câu hát, giọng hát mà còn thấy được trong đó cả một nền văn hóa cần lao của bao thuở tổ sư người Nghệ.

Chính môi trường diễn xướng sống động ấy càng làm cho người ta dễ khích khí, người này kích thích người khác hát theo.

Khi người bên này sông vừa cất lên câu hò điệu Ví thì ngay thức thì những đứa ở bên kia sông ứng khẩu, đối đáp lại. #, Để họ cùng nhau thi thố, trổ tài thơ ca, để hát giao duyên, tìm vợ tìm chồng như tổ tông ta ngày xưa, như vậy mới ý nhị, bớt đi cái nhỏ mọn trong cuộc sống đời thường.

Trong tháng 8 vừa qua, Câu lạc bộ vinh diệu được biểu diễn cho đoàn chuyên gia của nước ngoài trong tổ chức UNESCO và chính bà con nhân dân trong vùng đến xem và cổ vũ, tham gia. #, Của cộng đồng. Bờ sông bên này - các cô gái khiêng nước giặt áo quần, thỉnh thoảng có chiếc bè gỗ xuôi dòng, phong cảnh thái bình lặng yên, giữa sông hai chàng trai hát say sưa, vừa làm việc vừa hát.

Ngoài sưu tầm các điệu ví đò đưa sông Lam, Câu lạc bộ đang gìn giữ cả bài ví giặm về “Quả Sơn linh điện” (lễ hội truyền thống Đền Quả Sơn của làng). Nhưng làm thế nào để nó sống được với cộng đồng mãi mãi.

Mình muốn làm một hòn than để khơi dậy ngọn lửa ví, giặm trong quần chúng, để ngọn lửa ấy luôn bùng cháy, luôn đỏ rực”.

Để bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị di sản dân ca hò, ví, giặm, ngành văn hóa đang xây dựng đề án khôi phục không gian và hình thức sinh hoạt kết hợp với du lịch, giới thiệu truyền bá với văn hóa địa phương; đưa sinh hoạt dân ca vào những nghi lễ, lễ hội; dạy hát và hát dân ca trong nhà trường, trên truyền hình; tổ chức các câu lạc bộ sinh hoạt dân ca; xây dựng chủ đề dân ca trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng… Còn đối với các câu lạc bộ thì “Để dân ca ví, giặm sống được trong cộng đồng đòi hỏi phải có môi trường cần lao thực thụ, trong đó bà con nông nghiệp, ngư nghiệp là nguyên tố quan yếu.

Hòa quyện với đó là câu hò, điệu ví vốn đã ăn sâu vào nếp sinh hoạt của quần chúng.

# Trịnh Thị Hồng Lựu, Phó Giám đốc trọng điểm bảo tồn di sản dân ca xứ Nghệ nói: “Dân ca ví giặm vốn dĩ là của quần chúng. Mỗi dịp đầu Xuân, Câu lạc bộ dân ca xã Bồi Sơn lại thể hiện các tục tế lễ của lễ hội bằng làn điệu hát giặm. “Làng Tập Phúc, làng Nhân Bồi trước đây gọi là làng thái miếu, bà con sống bằng nghề chài lưới trên sông, dụng cụ liên lạc chính yếu bằng thuyền, đò.

Ví đò đưa sông Lam được diễn xướng trong không gian rộng, dòng sông mênh mang ngút ngàn.

/. Đó là những trầm tích văn hóa được lưu giữ, bảo tồn trong lời ca

Tại đây, con người vừa lao động, vừa có dịp trình bày tâm tình, tình cảm của mình một cách thoải mái mà không hề bị gò bó trong khuôn khổ nào. Để làm được những việc trên, điều quan yếu phải giữ gìn những giá trị tinh hoa ông cha để lại, tổ chức các lớp tập huấn, mời nghệ nhân đến để trao truyền lại những làn điệu cổ, làn điệu gốc cho quần chúng, nhất là cho đời trẻ.

Tin chắc rằng, dân ca ví giặm sẽ có sinh khí bền lâu trong cộng đồng”- ông Cường, Chủ nhiệm Câu lạc bộ dân ca xã Bồi Sơn đề nghị. Tức là môi trường cần lao thì nó vốn có, song việc cần làm là ngành chức năng kết hợp với chính quyền địa phương, các câu lạc bộ dân ca ví giặm nên trao truyền tích, soạn thành lời rồi cùng các yếu tố này tập luyện, diễn xướng.

Sau khi màn đối đáp kết thúc cũng là lúc các nghệ nhân thu hoạch được chính các sản phẩm của sông Lam là hến. Môi trường và không gian diễn xướng dân ca ví giặm không phải nơi nào cũng giống nhau, tuy nhiên nó được hình thành và gắn liền với người dân trong quá trình lao động. Từ lâu, hình thức diễn xướng này đã bị bỏ quên, nay Câu lạc bộ dân ca xã Bồi Sơn phục dựng lại khiến chính các nghệ nhân cũng như du khách thưởng thức đều hích.

Đó là ngoài diễn xướng, sinh hoạt trên sông nước, trọng tâm bảo tồn di sản dân ca xứ Nghệ đang phối hợp với Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, chính quyền các địa phương khôi phục màn diễn xướng trên đồng ruộng, tại phường vải, đối đáp giao duyên, cấy cày, các lễ hội truyền thống… để nó trở về với không gian xưa, không gian vốn có của nó.

Thực tế giờ nhiều không gian, môi trường diễn xướng của dân ca hò, ví, giặm ở Nghệ An không còn nữa. Bên cạnh đó phải chịu khó nghe, đi sưu tầm, sàng lọc lại và truyền khẩu; đặc biệt là phải có sự quan hoài, đầu tư từ Nhà nước, cũng như chính quyền địa phương chung tay giúp sức.

Bích Huệ. Nghệ sĩ quần chúng. Ngoài phục dựng không gian, môi trường diễn xướng, đòi hỏi các nghệ nhân, anh em trong câu lạc bộ phải nhiệt huyết, nồng hậu với dân ca ví giặm. Mặc dù hát “mộc” không loa, không tăng âm, nhưng cái hay của câu hò, điệu ví khi diễn xướng trên sông làm cho âm thanh vút cao, vang mãi, vừa thiết tha vừa sâu sắc khôn cùng.

Bờ sông bên kia - nơi neo đậu của những chiếc thuyền buôn, thuyền đánh cá, giữa sông con thuyền nhỏ có hai người đàn ông đang quăng chài thả lưới, phía xa có mấy cô gái đang mò hến cào ngao.

# Khiến du khách cũng như những người dự, người thưởng thức khôn cùng xăm, hứng khởi. Những lời văn thơ cổ rất giá trị, nó không mang tính trình diễn mà rất thật, gắn liền với đời sống sinh hoạt hàng ngày của tổ sư ngày xưa.

Tôi như thấy mình trở về tuổi thơ vậy”, một du khách nói. Đặc sắc của hò ví, giặm là tài ứng khẩu thành thơ của quần chúng. Đây là tư liệu rất quý mà không phải địa phương nào cũng giữ gìn và phát huy được. Theo hoạt cảnh môi trường diễn xướng trên sông nước mà Câu lạc bộ hát dân ca xã Bồi Sơn, huyện Đô Lương đang mê mải tập tành thì: Trên một bãi cát bờ sông, trên bờ là những nương ngô nương dâu xanh ngát.

Để khôi phục lại không gian, môi trường diễn xướng trên sông nước, Câu lạc bộ xã Bồi Sơn đã đi sưu tầm lời văn, thơ cổ từ các bậc tiền bối, từ sổ sách còn lưu lại của làng rồi biên chép, thu thanh lại bằng băng đĩa để lưu trữ.