"Ký sự Việt Nam 54 dân tộc" - sự khám phá có giá trị lịch sử văn hóa

Đạo diễn Đỗ Bèn và già làng Ba Na Nền văn hóa của mỗi dân tộc là điểm nhấnkhám phá của ký sự Được thực hành từ cuối năm 2011, để tránh trùng lắp đơn diệu, dài dòng ở mỗi dân tộc, mỗi nhóm của một tộc người, những người làm phim đã phải bỏ đi nhiều sở thích, thèm muốn của mình, nên không đặt nặng về nguyên tố dàn dựng, muốn mang tới cho khán giả lượng thông báo lớn về những đặc thù văn hóa riêng có tính chủ đạo, đặc trưng, đại quát cao. Những điểm văn hóa tương đồng của nhiều dân tộc và chọn dân tộc có bề dày lịch sử, có dân số đông để giới thiệu, đi sâu cốt tử về kiến trúc nhà ở, phong tục, tập quán, lễ thức, nhất là những lễ hội mang tính cộng đồng cao còn được lưu giữ. Những điểm văn hóa tương đồng này chỉ điểm qua khi nói về dân tộc khác. Sau 8 tháng ròng rã, đoàn đã thực hành được 120 tập (mỗi tập 10 phút), trong tổng số 150 tập dự kiến. Ký sự khai máy bắt đầu từ vùng đất Hòa Bình được mệnh danh là thủ phủ của người Mường, nơi cư trú của người Việt Cổ, là cửa ngõ vào Tây Bắc, rồi qua Đông Bắc, tuần tự vào miền Trung, Tây Nguyên, Nam bộ…theo cụm địa lý cụ thể như sau: Đông Bắc và Tây Bắc có 28 dân tộc: Mường, Thái, Mông, Dao, Xinh Mun, La Ha, Kháng, Khơ Mú, Lào, La Hủ, Cống, Sila, Lự, Mảng, Hà Nhì, Giáy, Cờ Lao, La Chí, Bố Y, Phù Lá, Tày, Nùng, Lô Lô, Pà Thẻn, Pu Péo, Hoa, Sán Cháy tức Cao Lan), Sán Chí), Sán Dìu, Ngái. Đồng bằng Bắc bộ, miền Trung và Tây Nguyên có 22 dân tộc: Thổ, Chứt, ơ đu, Bru- Vân Kiều, Tà Ôi, Ca Tu, Hrê, Kor, Xơ Đăng, Gié Triêng, B Râu, Rơ-Măm, Gia-Rai, Ê- Đê, Ba Na, M Nông, La G Lây, X’ Tiêng,Mạ, Cơ Ho, Chu-Ru, Chăm… Miền Đông, Miền Tây Nam bộ và TP.HCM có 3 dân tộc: Chơ-Ro, Hoa, Khơ Me. Toàn quốc: Dân tộc Kinh Đám cưới người Thái đen ở Sơn La Đây là một đề tài dài hơi, có tính đại quát về 54 dân tộc. Do vậy, tuy là ký sự dạng truyền hình thực tại nhưng nội dung cụ thể lại mang một phần phong cách của phim tài liệu khoa học. Hình thức Truyền hình thực tiễn nhằm làm cho bộ phim sinh động hấp dẫn hơn, không bị khô cứng. Nội dung mang tính tài liệu khoa học nhằm mang đến cho bộ phim có giá trị về văn hóa lịch sử... Khó khăn lớn nhất của đoàn phim là quá trình chuyển di qua bao đèo, đường xá ở vùng sâu hoàn toàn không chạy xe được mà phải đi bộ, vác máy rất khó nhọc, hơn nữa lại bất đồng tiếng nói, bà con rất nghèo, giao dịch ít. Điều thực tại là khi nghiên cứu tài liệu có những thông tin thiếu chính xác, vì khi đến nơi lại phát hiện ra nhiều hích như dân tộc Nùng lại có 10 nhánh người Nùng khác nhau ở Cao Bằng như: Nùng Cháo, Nùng lòi, Nùng Dìn, Nùng Inh, Nùng Ân, Nùng Phàn Sình, Nùng Quy Rợn…Mỗi nhánh người Nùng đều có làn điệu dân ca khác nhau, hay Nùng U, lại luôn mặc áo có chữ U. Hoặc có dân tộc quá nghèo như dân tộc Mãng rất ít nổi lửa, ăn toàn trái cây. Có dân tộc đầy kì bí như Pà Thẻn ở Hà Giang chuyên chọn những chàng trai “tinh sạch” quyền lực để nhảy lửa cúng gọi độn rất lâu mà không hề bị phỏng. Duyệt y hình ảnh những đêm múa ca trên xứ Thái vùng Tây Bắc, qua âm điệu của những nhạc cụ thô mộc giản đơn, người xem như bị cuốn đi rồi chạm vào nơi ẩn chứa tâm tình kín đáo mà nhiệt tình, đó là chiếc khèn bè, cây đàn tính tẩu, hay chiếc khăn Piêu, từ mái đầu của những thiếu nữ xanh mướt xuân xanh cho đến các bà các mẹ tuyết sương tóc điểm. Tuốt phụ nữ xứ Thái tuồng như không xa cách chiếc khăn Piêu; Dân tộc Lô Lô có điệu múa luôn đeo mặt nạ, đệm bằng trống đồng, mặc toàn lá, vỏ cây… Đạo diễn Đỗ Bèn khẳng định định hướng của Đài và Hãng phim rất kịp thời khai triển dự án này và anh may mắn là người thực hành đúng thời khắc. Vì nếu phim mà làm chậm khoảng một năm, sẽ có nhiều nét văn hóa của một số dân tộc sẽ biến mất trước nguy cơ mai một bị pha trộn văn hóa giữa các dân tộc là rất lớn trước nền kinh tế thị trường giờ. Từ những thước phim giá trị này, chúng ta càng kiêu hãnh vì không có giang sơn nào mà trên một diện tích không rộng lớn như tổ quốc ta lại có nhiều dân tộc khác nhau sinh sống (trong những dân tộc ấy lại có những nhóm tộc nhỏ) cùng chung sống thuận hòa, cùng chung sức dựng nước và giữ nước trong hàng ngàn năm qua. Điều đó chứng tỏ giang san Việt Nam là một giang sơn hiếu hòa, yêu chuộng hòa bình, là nơi đất lành chim đậu. Y phục Pà Thẻn NSƯT, đạo diễn Lý Quang Trung, Giám đốc hãng phim TFS san sẻ: Với mong muốn đem đến cho khán giả xem truyền hình ở đô thị Hồ Chí Minh và cả nước những giây phút thư giãn nhẹ nhõm qua màn ảnh nhỏ bằng những hình ảnh bất thần, sinh động, hấp dẫn, phát huy thế mạnh của truyền hình thực tại, ê kíp làm phim cần phải bám sát hơn nữa vào cùng các hoạt động văn hóa như lễ hội hay cuộc sống lao động của họ, nắm bắt, giao lưu, đàm luận để tìm ra những thông báo mới lạ qua góc nhìn của những người làm truyền hình. Mới, lạ, giàu thông báo đó là những yếu tố mà TFS yêu cầu lâu nay khi làm các chương trình ký sự, màKý sự Việt Nam 54 dân tộccũng không nằm ngoài lệ đòi hỏi đó. Trong bản sắc văn hóa nói chung và phong tục tập quán nói riêng của 54 dân tộc rất là đa dạng, phong phú và TFS cũng không kỳ vọng đem đến cho khán giả một cách đầy đủ, vẹn tròn, nhưng đoàn làm phim hy vọng sẽ đưa ra được những lát cắt khác nhau để có thể giúp cho khán giả xem truyền hình ở nhiều lĩnh vực khác nhau có được những thông báo hữu dụng. Nhất là lĩnh vực du lịch, tài liệu bằng hình cho các ngành giáo dục hay nghiên cứu về dân tộc học… Thành phần đoàn làm phim: - Chủ biên và chỉ đạo nội dung: Nhà báo Nguyễn Quý Hòa - Chịu nghĩa vụ nội dung: NSƯT Lý Quang Trung - Biên kịch & Tổng đạo diễn: Đỗ Bèn - Đạo diễn: Cao Hoàng Khương Nguyễn Đức Anh - Quay phim: Trương Ngọc Dũng Phạm Hữu Lia Lý Ngọc Lộc - Dựng phim: Dương Khôi - Giám đốc sinh sản: Nguyễn Ngọc Bình Hồng Liên